VAN OLAY – Son dönemde Türkiye'nin çeşitli bölgelerinde artan obruk oluşumları, Van için de risk oluşturuyor mu sorusunu gündeme getirdi. Yapılan jeolojik incelemeler, Van'ın genel olarak obruk oluşumuna elverişli bir jeolojik yapıya sahip olmadığını gösterirken, uzmanlar yine de yerel çökme risklerine karşı uyarıyor. Özellikle 2011 depreminin ardından Erciş'te görülen obruk oluşumları, bölgedeki riskin boyutlarını gözler önüne seriyor.
2011 DEPREMİ SONRASI ERCİŞ'TE OBRUK ALARMI
Van'ın obruk riski konusunda en dikkat çeken olay, 30 Ekim 2011'de meydana gelen 7.2 büyüklüğündeki depremin ardından Erciş İlçesi'ne bağlı Çelebibağ Beldesi'nde yaşandı. Deprem sonrasında Van Gölü kıyısına 300 metre mesafede içi su dolu obruklar oluştuğu bildirildi. 28 Aralık 2021'de güncellenen haberlere göre, bölgedeki obrukların son üç gün içinde arttığı ve evlerin yanında ani çöküntüler oluştuğu kaydedildi.
Bölge sakinleri tarafından kırmızı bezlerle işaretlenen obrukların, jeologlar tarafından acilen incelenmesi gerektiği vurgulandı. Yaşanan bu gelişme, Van'ın genel jeolojik yapısı obruk oluşumuna uygun olmasa da deprem gibi etkenlerle lokal çökme riskinin bulunduğunu ortaya koydu.
OBRUK NEDİR? NASIL OLUŞUR?
Obruk, karstik arazilerde yeraltı sularının kireçtaşı, jips gibi kayaçları eritmesi sonucu oluşan boşlukların çökmesiyle meydana gelen doğal çukurlardır. Başlıca oluşum nedenleri arasında:
· Yeraltı su seviyesinin düşmesi
· Aşırı su çekimi ve sulama
· Deprem ve titreşim etkileri
· Jeolojik yapıdaki çözünme süreçleri yer alıyor.
VAN'IN JEOLOJİK YAPISI OBRUK OLUŞUMUNA UYGUN MU?
Van ili, genellikle volkanik kayalar ve göl sedimanlarından oluşan bir jeolojik yapıya sahip. Bu nedenle, klasik anlamda Konya'daki gibi karstik obruk oluşumuna elverişli değil. Yapılan resmi araştırmalarda Van'a özgü kayda değer bir obruk oluşumu tespit edilmemiş durumda. Ancak uzmanlar, volkanik tüf kayalar ve çatlak sistemleri nedeniyle küçük çaplı yerel çökmelerin olabileceği görüşünde.
TÜRKİYE'DE OBRUKLARIN EN YOĞUN GÖRÜLDÜĞÜ BÖLGE: KONYA
Türkiye'de obruk oluşumunun en yoğun yaşandığı bölge Konya Obruk Platosu. Bölgede 2.500'ün üzerinde obruk bulunuyor ve bu sayı her yıl artıyor. Konya'daki obruk oluşumlarının temel nedeni, aşırı yeraltı suyu kullanımı ve tarımsal sulama.
VAN İÇİN RİSK DEĞERLENDİRMESİ VE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER
Jeoloji mühendisleri, Van için obruk riskinin düşük olduğunu ancak sıfır olmadığını belirtiyor. Alınması gereken başlıca önlemler şunlar:
Jeolojik haritalama çalışmalarının güncellenmesi
Yeraltı suyu kullanımının kontrol altına alınması
Zemin etüdü çalışmalarının obruk riski de dikkate alınarak yapılması
Erken uyarı sistemleri ve zemin hareketlerinin izlenmesi
DÜNYADAN VE TÜRKİYE'DEN ÇARPICI OBRUK ÖRNEKLERİ
Kızören Obruğu (Konya): 145 metre derinliğe sahip
Egma Obruğu (Mersin): 1.429 metre ile Türkiye'nin en derin obruk/mağara sistemi
Guatemala City Obruğu (2007): 100 metre çapında, birkaç katlı binaları yutan dev çökme
VAN'DA OBRUK RİSKİ DÜŞÜK AMA İHMAL EDİLMEMELİ
Van'ın jeolojik yapısı, obruk oluşumu açısından yüksek riskli bölgeler arasında yer almıyor. Ancak 2011 depremi sonrası Erciş'te görülen obruk oluşumları, bölgede lokal riskler bulunduğunu gösteriyor. İklim değişikliği, yeraltı suyu kullanımı ve yapılaşma baskısı nedeniyle gelecekte risk artabilir. Bu nedenle jeolojik izleme ve planlı şehirleşme büyük önem taşıyor.