VAN OLAY – Van denilince akla ilk gelen muhteşem gölü ve tarihi kalıntıları olsa da, bu kadim şehrin bir de "çatısı" var: Yaylaları. Serin havası, yemyeşil manzarası ve binlerce yıldır süren göçer kültürüyle Van yaylaları, şehrin doğal, kültürel ve ekonomik hayatının ayrılmaz bir parçası. İşte Van'ın yaylalarına dair merak edilen her şey...
Van il sınırları içerisinde 300'ün üzerinde yayla bulunuyor. Bu yaylalar, özellikle yüksek rakımlı ilçelerde yoğunlaşıyor. Yaylalarıyla öne çıkan başlıca ilçeler ise şunlar: Gürpınar, Çatak, Başkale, Gevaş, Bahçesaray ve Çaldıran.
VAN'IN EN MEŞHUR VE EN BÜYÜK YAYLALARI HANGİLERİ?
300'ü aşkın yayla içinde coğrafyası, büyüklüğü ve şöhretiyle öne çıkan birkaç tanesini şöyle sıralayabiliriz:
Norduz Yaylası (Gürpınar): Van'ın yayla denince akla gelen ilk ismi. Yaklaşık 3.200 metre rakımıyla bölgenin en yüksek ve en geniş yaylalarından biridir. Zengin florası ve fauna çeşitliliğiyle, özellikle hayvancılık için vazgeçilmez bir meradır. Norduz koyun ve keçi ırkı da buradan ismini alır.
Abağa Düzü Yaylası: Ortalama 2.450 metre yükseklikte, hayvan otlatma ve mera kalitesi açısından büyük öneme sahip bir yayladır. Geniş düzlükleriyle dikkat çeker.
Nacarabat Dağı Yaylaları: Nacarabat Dağı'nın batı yamaçlarını saran bu yaylalar, bol otlu ve su kaynakları açısından oldukça zengindir. Çevre ilçelerden birçok besicinin yaz aylarında tercih ettiği bir bölgedir.
Çatak ve Bahçesaray Yaylaları: Sarp ve engebeli arazide yer alan bu yaylalar, muhteşem doğa manzaraları ve geleneksel yaşamın en canlı şekilde sürdüğü alanlardandır. Özellikle Bahçesaray ilçesi, yaylalarıyla ünlüdür.
Çaldıran Yaylaları: İlçenin soğuk iklimine rağmen, yaz aylarında canlanan geniş mera alanlarına sahiptir.
BİR YERLEŞİM BİRİMİ İÇİN YAYLA NEDEN ÖNEMLİ? YAYLALAR HANGİ AMAÇLA KULLANILIR?
Yaylalar, Van için sadece bir yazlık mekân değil, hayati öneme sahip bir yaşam alanıdır. Kullanım amaçlarını şu şekilde özetlemek mümkün:
Hayvancılık ve Geçim Kaynağı: Yaylaların en temel işlevi, yaz aylarında hayvanlar için serin ve bol otlu meralar sağlamaktır. Göçerler ve besiciler, kışın ovada besleyemedikleri binlerce büyükbaş ve küçükbaş hayvanı yaylalara çıkarak otlatır. Van'ın meşhur otlu peyniri başta olmak üzere, süt, yoğurt, tereyağı gibi hayvansal ürünlerin kalitesi, hayvanların yaylalarda yediği yabani otlara bağlıdır.
Kültürel ve Sosyal Hayat: Yaylacılık, bin yıllık bir göçer kültürünün taşıyıcısıdır. Yayla şenlikleri, düğünler, geleneksel el sanatları (kilim dokuma, yayık yapımı) ve yöresel yemekler burada hayat bulur. Yaylalar, sosyal ilişkilerin güçlendiği, nesiller arası kültür aktarımının sağlandığı bir okul işlevi görür.
Doğal Yaşamın ve Biyoçeşitliliğin Korunması: Bu alanlar, birçok endemik bitki türüne ve yaban hayatına ev sahipliği yapar. Geleneksel yaylacılık, doğayla uyumlu bir şekilde sürdürüldüğü için ekolojik dengeyi de korur.
ESKİDEN GÜNÜMÜZE YAYLALARIN SERÜVENİ: DEĞİŞİM VE DÖNÜŞÜM
Eskiden yaylaya çıkış uzun ve zahmetli bir yolculuktu. Aileler, eşyalarını ve sürülerini alarak günler süren yürüyüşlerle yaylalara ulaşır, yaz boyunca burada konaklardı. Yol yokluğu, iletişim ve güvenlik sorunları en büyük engellerdi. Ancak bu zorluklar, toplumsal dayanışmayı da pekiştirirdi.
Günümüzde ise ulaşımın kolaylaşması, kırsal nüfustaki azalma ve modern iş olanakları gibi nedenlerle yaylacılık geleneği değişime uğradı. Artık birçok aile, yaylada aylarca kalmak yerine, hayvanlarıyla birlikte genellikle sadece çobanları gönderiyor. Bazı yaylalara ise aileler hafta sonları veya kısa tatiller için gidiyor. Bu değişim, geleneksel yayla kültürünün bazı unsurlarının zayıflamasına neden oluyor.
GELECEĞİN POTANSİYELİ: YAYLA TURİZMİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA
Van yaylaları, sahip olduğu muhteşem doğa manzaraları, temiz havası ve otantik kültürüyle doğa turizmi, yayla turizmi ve ekoturizm için büyük bir potansiyel barındırıyor. Trekking, kampçılık, foto safari ve kültürel turizm gibi aktivitelerle bölgeye yerli ve yabancı turist çekmek mümkün.
Ancak bu potansiyeli harekete geçirmek için altyapı (yol, konaklama), tanıtım ve fizibilite eksikliklerinin giderilmesi gerekiyor. Yaylaların turizme kazandırılması, aynı zamanda kırsal kalkınmaya da katkı sağlayacak; yerel halka pansiyonculuk, rehberlik, yerel ürün satışı gibi ek gelir kapıları açacaktır.
Van'ın 300'ü aşkın yaylası, şehrin gizli kalmış hazineleridir. Bu yaylalar, sadece birer coğrafi mekân değil, aynı zamanda Van'ın kimliği, kültürü ve ekonomisinin can damarıdır. Bu kadim mirasın korunması ve gelecek nesillere aktarılabilmesi için, geleneksel kullanımın yanı sıra sürdürülebilir turizm projeleriyle desteklenmesi büyük önem taşıyor. Van yaylaları, doğayla iç içe, huzur dolu bir deneyim arayan herkesi bekliyor.
İşte Van'ın ilçelerine göre başlıca yaylaları:
GÜRPINAR İLÇESİ:
-
Norduz Yaylası (Van'ın en tanınmış yaylası)
-
Sermest Geçidi Yaylaları
-
Kazankaya Yaylası
-
Piran Yaylası (Gürpınar)
BAŞKALE İLÇESİ:
-
Yiğitler Yaylası (Başkale)
-
Yalınca Yaylası (Başkale)
-
Örenkale Yaylası
-
Narlı Yaylası (Başkale)
ÇATAK İLÇESİ:
-
Abağa Yaylası / Abağa Düzü Yaylası (Çok sık bahsedilir)
-
Bardakçı Yaylaları
-
Korulu Yaylası (Çatak)
GEVAŞ İLÇESİ:
-
Göründü Yaylası (Gevaş'ın meşhur yaylası)
-
Dokuzdam Yaylası (Gevaş)
-
Aydınocak Yaylası
BAHÇESARAY İLÇESİ:
-
Beyazsu Yaylası (Bahçesaray)
-
Keles Yaylası (Bahçesaray)
-
Sarıdana Yaylası
ÇALDIRAN İLÇESİ:
-
Çaldıran Ovası çevresindeki çok sayıda mera ve yayla
EDREMİT İLÇESİ:
-
Bostaniçi Yaylası (Edremit)
-
Karaağaç Yaylası (Edremit'in yaylaları)
ERCİŞ İLÇESİ:
-
Bulanık Yaylası (Erciş)
-
Çelebibağı Yaylası (Erciş)
-
Zortul Yaylası (Erciş)
SARAY İLÇESİ:
-
Bostancı Yaylası