Karoteneminin ilk kez 1919’da tanımlandığı bilinmektedir. İki türü bulunur:
- Birincil Karotenemi: Diyette aşırı karoten alımına bağlı gelişir.
- İkincil Karotenemi: Altta yatan hastalıklara bağlıdır.
KAROTENEMİ NEDEN OLUR?
Karotenemi çoğunlukla karoten bakımından zengin gıdaların aşırı tüketilmesi sonucu ortaya çıkar. Bu gıdalar arasında:
- Havuç, tatlı patates, balkabağı, mango, kayısı, kavun
- Ispanak, brokoli, karalahana, pazı, marul gibi yeşil yapraklı sebzeler
- Domates, biber gibi renkli sebzeler
- Süt ürünleri, tereyağı (bazı formlarda)
Yer alır. Ayrıca bazı durumlar da karotenemiyi tetikleyebilir:
- Hipotiroidizm (tiroid tembelliği)
- Diyabet
- Anoreksiya nervoza
- Gebelik
- Böbrek hastalıkları
- Genetik yatkınlık
KAROTENEMİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Karotenemide görülen başlıca belirti cilt renginde sarı-turuncu değişikliktir. Bu renk değişimi özellikle:
- Avuç içlerinde
- Ayak tabanlarında
- Burun, alın ve diz çevresinde
daha belirgin olur. Gözlerin beyaz kısmı (sklera) etkilenmez — bu, karotenemi ile sarılık arasındaki temel farktır.
KAROTENEMİDE GÖRÜLMEYEN BELİRTİLER:
- Gözlerde sararma
- Ciltte kaşıntı, döküntü, ağrı
- Karın ağrısı, bulantı, kusma, ishal
- Karaciğer büyümesi
Bu belirtiler yoksa ve yalnızca ciltte sarımsı renk varsa, büyük olasılıkla karotenemidir.
KAROTENEMİ NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Tanı genellikle fiziksel muayene ve diyet geçmişinin sorgulanmasıyla konur. Ancak sarılıktan ayırt etmek için şu testler yapılabilir:
- Kan testleri (karotenoid düzeyi ölçümü)
- Karaciğer fonksiyon testleri
- Tiroid fonksiyon testleri
KAROTENEMİ NASIL GEÇER?
Karotenemi genellikle tedavi gerektirmeden düzelir. Ancak şu adımlar iyileşmeyi hızlandırır:
- Karoten içeren besinlerin alımını azaltın.
- İşlenmiş beta-karoten takviyeleri varsa bırakın.
- Aşırıya kaçmadan dengeli beslenmeye geçin.
- Eğer altta yatan bir hastalık varsa (örneğin diyabet veya hipotiroidizm), bu durumun tedavisi gerekir.
İlaç tedavisi gerekmez. Cilt rengi, karoten alımının kesilmesiyle birkaç hafta içinde normale döner.
KAROTEN HANGİ BESİNLERDE BULUNUR?
Karoten bakımından zengin bazı besinler:
- Havuç, balkabağı, tatlı patates
- Kayısı, mango, kavun, şeftali
- Brokoli, lahana, pazı, ıspanak, karalahana
- Domates, dolmalık biber, bezelye
- Papaya, portakal, kivi
- Salatalık, mısır, kuşkonmaz
KAROTENEMİ TEHLİKELİ MİDİR?
Hayır, genellikle zararsız ve geçici bir durumdur. Ancak altta yatan bir hastalık varsa bu durumun tanı ve tedavisi önemlidir.
KAROTENEMİ İLE SARILIK ARASINDAKİ FARK
|
Özellik |
Karotenemi |
Sarılık |
|
Cilt rengi |
Sarı-turuncu |
Sarı |
|
Göz beyazı (sklera) |
Renk değişmez |
Sararmış |
|
Sebep |
Aşırı karoten alımı |
Karaciğer-safra hastalıkları |
|
Tehlike durumu |
Zararsız |
Tıbbi müdahale gerektirir |
|
Tedavi |
Diyet düzenlemesi |
Altta yatan nedenin tedavisi |
KAROTENEMİ NE KADAR SÜREDE GEÇER?
Ciltteki renk değişimi, karoten içeren gıdalar azaltıldığında genellikle birkaç hafta ile birkaç ay içinde kendiliğinden geçer. Nadir durumlarda bu süre daha uzun olabilir.