Hücre yapısının temel bileşenlerinden biri olan kolesterol, hormon üretimi, D vitamini sentezi ve sindirim için gerekli olan maddelerin yapımında önemli görevler üstlenir.
Vücut, ihtiyaç duyduğu kolesterolün büyük bir kısmını kendisi üretirken, bir kısmını ise yiyeceklerden alır. Ancak kandaki kolesterol seviyesinin yüksek olması, kalp hastalıkları gibi ciddi sağlık sorunları riskini artırabilir. Bu yüzden kolesterol dengesini korumak hayati öneme sahiptir.
KOLESTEROLÜN VÜCUTTAKİ GÖREVLERİ
Kolesterol, hücre zarlarının yapısını güçlendirir, vücudun D vitamini üretmesine yardımcı olur ve hormonların sentezinde rol oynar. Özellikle testosteron, östrojen gibi önemli hormonların üretimi için kolesterol gereklidir. Ayrıca safra asitlerinin üretimiyle sindirim sürecine destek verir. Kısacası, kolesterol hayatta kalmak için zorunludur ancak dengede tutulmalıdır.
KOLESTEROL ÇEŞİTLERİ
Kolesterol iki temel türde bulunur:
LDL (Düşük Yoğunluklu Lipoprotein) - Kötü Kolesterol: Atardamar duvarlarında birikerek damarların daralmasına ve sertleşmesine neden olur. Yüksek LDL seviyesi kalp krizi ve felç riskini artırır.
HDL (Yüksek Yoğunluklu Lipoprotein) - İyi Kolesterol: Kandaki fazla kolesterolü toplar ve karaciğere geri taşıyarak atılmasını sağlar. Yüksek HDL seviyesi kalp hastalıklarına karşı koruyucudur.
KOLESTEROL YÜKSEKLİĞİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Kolesterol genellikle sessiz ilerleyen bir durumdur, ancak yüksek seviyeler aşağıdaki belirtileri ortaya çıkarabilir:
Göz kapaklarında veya çevresinde sarı yağ birikintileri (ksantelazma)
Göğüs ağrısı (anjina)
Bacaklarda uyuşma, ağrı ve karıncalanma
Yüksek tansiyon
Yaraların geç iyileşmesi
Baş dönmesi ve yorgunluk
Nefes darlığı
Ciltte solgunluk
Bu belirtilerden bir veya birkaçını yaşarsanız, mutlaka doktora başvurmalısınız.
KOLESTEROLÜN YÜKSELMESİNE NEDEN OLAN FAKTÖRLER
Kolesterol seviyesinin yükselmesinde birçok etken rol oynar:
Hareketsiz yaşam tarzı ve egzersiz eksikliği
Aşırı kilo ve obezite
Doymuş yağ ve trans yağ açısından zengin beslenme
Genetik faktörler
Bazı hastalıklar (tiroid sorunları, diyabet, karaciğer hastalıkları)
Sigara ve alkol kullanımı
KOLESTEROL DEĞERLERİ NASIL OLMALI?
Toplam kolesterol: 200 mg/dL’nin altında ideal kabul edilir.
LDL (kötü kolesterol): 130 mg/dL’nin altında olması önerilir.
HDL (iyi kolesterol): 35 mg/dL’nin üzerinde olması gerekir.
LDL’de her 10 mg/dL artış kalp krizi riskini yaklaşık %20 artırırken, HDL’de her 1 mg/dL artış kalp hastalığı riskini %2 azaltır.
KOLESTEROLÜ DENGELEMEK İÇİN NELER YAPILMALI?
Sağlıklı Beslenme: Doymuş yağ ve trans yağlardan kaçının. Tereyağı yerine zeytinyağı kullanın. Kırmızı et tüketimini sınırlandırın. Sebze, meyve, tam tahıllar ve omega-3 yağ asitleri bakımından zengin besinleri tercih edin.
Düzenli Egzersiz: Haftada en az 150 dakika orta şiddette egzersiz yapmak, iyi kolesterolü artırır, kötü kolesterolü düşürür.
Kilo Kontrolü: Fazla kilolardan kurtulmak kolesterol seviyelerinin düşmesine yardımcı olur.
Sigara ve Alkolü Sınırlama: Sigara içmek HDL seviyesini düşürür, alkol ise dengede tüketilmelidir.
Düzenli Kontroller: Kolesterol düzeyinizi düzenli olarak takip edin. Özellikle ailesinde kalp hastalığı olanlar, 20 yaşından sonra beş yılda bir test yaptırmalıdır.
İLAÇ TEDAVİSİ NE ZAMAN GEREKLİDİR?
Yaşam tarzı değişiklikleri yeterli olmadığında doktor, kolesterol düşürücü ilaçlar önerebilir. Ancak ilaç tedavisi yaşam tarzı değişiklikleri ile desteklenmediği sürece etkili olmaz. Sağlıklı beslenme ve egzersiz alışkanlıkları mutlaka devam ettirilmelidir.
Kolesterol, vücudumuz için gerekli ve hayati bir madde olsa da, dengede tutulması şarttır. Yüksek kolesterol kalp ve damar sağlığını tehdit eder. Sağlıklı yaşam tarzı seçimleri, düzenli kontrol ve gerekirse doktor önerisiyle ilaç kullanımı kolesterolünüzü kontrol altında tutmanıza yardımcı olur.