Van'ın düşman işgalinden kurtuluşunun 100. yılında 100 etkinlik programı kapsamında Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Güvenlik Meslek Yüksek Okulu tarafından 'Van Sivil Mimarisi, Geleneksel Van Evleri' konulu bir panel düzenlendi.
Mühendislik Fakültesi Konferans Salonunda düzenlen 'Van Sivil Mimarisi, Geleneksel Van Evleri' konulu panele Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Dr. Öğretim Üyesi Şahabettin Öztürk konuşmacı olarak katıldı.
Van'da konut mimarisinin oluşumunda temel etkilerin coğrafi koşullar, örf, adet, malzeme ve yaşam olduğunu söyleyen Dr. Öztürk, Van evlerinin bu özellikleriyle Bitlis ve Erzurum evlerinden farklı olduğunu söyledi.
Van'ın konut mimarisi daha çok Orta Anadolu özellikle Konya ve çevresinin mimari yapı özelliklerini gösterdiğini ifade eden Öztürk, 'Bir ve iki katlı olarak geleneksel kerpiç malzeme ile inşa edilen Van evlerinin ilk örnekleri, tarihi Van Kalesi'nin güneyinde yer alan üç tarafı surlarla çevrili olan Eski Van Şehri'nde oluşmuştur. Eski Van Şehri'nde arazinin sınırlı olmasından dolayı evler bitişik nizamda inşa edilmiştir. Günümüz Van Şehri'nde ise her ev bağımsız olarak ayrık nizamda, bahçe, hayat ve sokak ilişkisi içinde düzenli olarak inşa edilmiştir. Anonim mimari tarzında mahalli ustalar tarafından inşa edilen Van evlerinin örtü sistemi düz damdır.' Dedi.
Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasının ardından Van bölgesi 1915'te Ruslar tarafından işgal edildiğini sözlerine ekleyen Öztürk, 'Ruslar ve Ermeniler bölgeden 1918'de çekilirken eski ve günümüz Van Şehri'nde bulunan tüm mimari yapıları yakıp yıkmışlardır. Günümüz Van Şehri'ndeki evlerin çoğu yeniden onarılarak bir kısmı günümüze ulaşmasına rağmen, Eski Van Şehri içindeki evlerin yıkıntıları günümüzde mevcut değildir. 1990 yılına kadar, günümüz Van Şehri'nde sayıları 20 olan tarihi Van evlerinin bugün ayakta kalanların sayısı dört adettir. Bu evlerde çeşitli fonksiyonel değişikler yapılarak günümüz şartlarına uygun hale getirilmiştir.' ifadelerini kullandı.
'Van Evleri 'İç Sofalı Plan Tipi' tipolojisi içerisinde yer almaktadır'
1940 yılından günümüze kadar geleneksel evlerin hızla yok olması karşısında, bir çok araştırmacı ve bilim adamının Anadolu'nun her köşesindeki geleneksel evleri inceleyerek belgelediklerini söyleyen Öztürk, Araştırmacılar tarafından incelenen geleneksel mimari örnekleri çeşitli tipolojilerde gruplandırılmıştır. Van evinin tümü 'İç Sofalı Plan Tipi' tipolojisi içerisinde yer almaktadır. Eski Van Şehri'ndeki evler, diğer yapılarla birlikte şehrin genel mimarisini oluşturur. Evler, tek ve iki katlı olarak bitişik nizamda düz damlı olarak kerpiç ana malzemesi ile inşa edilmiştir. 1918 yılından sonra günümüz Van Şehri'nde oluşan evler arazinin genişliğinden dolayı, Eski Van Şehri'ndeki evlerin aksine bağımsız olarak ayrık nizamda yapılmıştır. Her ev; bahçe, hayat, tandır evi, ahır, samanlık gibi tamamlayıcı bölümlerden oluşmakta, çevresi ihata(möhre) duvarı ile çevrelenmiştir. Evlerin tamamlayıcı bölümlerinin durumu, fonksiyonel yapısı, büyüklüğü, kat adedi gibi unsurlar dikkate alındığında, Van evlerini 'İç Sofalı Plan Tipi' olarak kendi arasında iki grupta değerlendirmek mümkündür' diye konuştu. (İLKHA)
