İsveç’in Stockholm kentinde düzenlenen basın toplantısında 2025 Nobel Kimya Ödülü sahipleri açıklandı. İsveç Bilimler Akademisi’nin duyurusuna göre ödül, Susumu Kitagawa (Japonya), Richard Robson (Avustralya) ve Omar Yaghi (ABD) arasında paylaştırıldı. Üç bilim insanı, “metal-organik çerçevelerin (MOF) geliştirilmesi” yönündeki öncü çalışmaları nedeniyle ödüle layık görüldü. Toplam 11 milyon İsveç kronu (yaklaşık 1,1 milyon dolar) tutarındaki ödül, üç araştırmacı arasında eşit olarak bölüştürülecek.
METAL-ORGANİK ÇERÇEVELER NEDİR?
Nobel Komitesi, kazananların geliştirdiği metal-organik çerçeveleri (MOF) “moleküler düzeyde gözenekli yapılar” olarak tanımladı. Bu yapılar, metal iyonlarının organik ligandlarla birleşmesiyle oluşan kristal ağlardan meydana geliyor. MOF’lerin en dikkat çeken özelliği, içlerinde gaz moleküllerinin, suyun veya kimyasal bileşiklerin geçebileceği boşluklara sahip olmaları. Bu sayede karbon yakalama, su arıtma, enerji depolama ve kimyasal reaksiyonları hızlandırma gibi çok sayıda alanda kullanılabiliyorlar.
NOBEL KOMİTESİ’NDEN AÇIKLAMA
Nobel Kimya Komitesi Başkanı Heiner Linke, organometalik bileşiklerin bilim dünyasında devrim niteliğinde olduğunu belirtti. Linke, “Bu keşif, yeni işlevlere sahip malzemelerin üretimi için daha önce hayal bile edilemeyen olasılıklar sunuyor” dedi. İsveç Bilimler Akademisi tarafından yayımlanan açıklamada, bilim insanlarının geliştirdiği yapılar sayesinde on binlerce farklı organometalik bileşik türü üretilebildiği ve bu malzemelerin gelecekte çevre sorunlarına çözüm olabileceği vurgulandı.
BU ÇALIŞMALAR NEDEN ÖNEMLİ?
Akademi açıklamasına göre, MOF’ler çevre kirliliği, su kıtlığı ve enerji verimliliği gibi küresel sorunların çözümünde kullanılabilecek yeni teknolojilere kapı açıyor. Bu materyaller, PFAS kirleticilerinin sudan temizlenmesi, karbon emisyonlarının yakalanması ve çöl havasından su üretimi gibi alanlarda umut verici sonuçlar ortaya koydu.
DİĞER NOBEL ÖDÜLLERİNDE SON DURUM
Bu hafta Nobel ödüllerinin farklı kategorilerinde kazananlar da açıklandı. 2025 Nobel Fizik Ödülü, elektrik devrelerinde makroskobik kuantum mekaniksel tünelleme ve enerji kuantizasyonu keşifleriyle John Clark, Michel Devore ve John Martinis’e verildi. 6 Ekim’de açıklanan Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü ise bağışıklık sisteminin kendi dokularına zarar vermesini önleyen “periferik bağışıklık toleransı” mekanizmasını keşfeden Mary Brunkow, Fred Ramsdell ve Simon Sakaguchi arasında paylaşıldı. Nobel Edebiyat Ödülü’nün yeni sahibi ise 9 Ekim Perşembe günü açıklanacak.
