Trombolitik ilaçlar genellikle damar yoluyla (intravenöz) ya da doğrudan pıhtıya ulaşan bir kateter aracılığıyla uygulanır.
TROMBOLİTİK TEDAVİ NEDEN UYGULANIR?
Trombolitik tedavi, pıhtı nedeniyle tıkanan damarların açılarak kan dolaşımının yeniden sağlanması için tercih edilir. Hızlı uygulandığında organ hasarını önleyebilir ve hatta hayat kurtarıcı olabilir.
Bu tedavi özellikle şu durumlarda kullanılır:
Kalp krizi (miyokard enfarktüsü)
İnme (felç) – özellikle iskemik tipte
Pulmoner emboli (akciğer damarlarında pıhtı)
Derin ven trombozu (DVT)
Periferik arter hastalığı (PAD) ile ilgili damar tıkanıklıkları
KİMLER TROMBOLİTİK TEDAVİ ALABİLİR?
Trombolitik tedavi, pıhtı nedeniyle hayati risk taşıyan durumlarda kullanılır. Ancak her hasta için uygun olmayabilir. Uygulanmadan önce mutlaka doktor değerlendirmesi yapılmalıdır.
Genellikle şu kişiler bu tedavi için uygundur:
Akut kalp krizi geçiren hastalar
İnme nedeniyle damar tıkanıklığı yaşayan hastalar
Pulmoner emboli tanısı konan bireyler
DVT veya PAD ile ilişkili pıhtıya sahip hastalar
Kan sulandırıcı ilaç tedavisine rağmen pıhtı problemi yaşayanlar
KİMLER İÇİN UYGUN DEĞİLDİR?
Trombolitik tedavi bazı hastalarda ciddi riskler taşıyabilir. Aşağıdaki durumlardan biri varsa bu tedavi önerilmez:
Aktif veya kontrolsüz kanama
Beyin kanaması veya son dönemde geçirilmiş beyin cerrahisi
Ağır hipertansiyon (yüksek tansiyon)
Travmatik beyin hasarı geçmişi
Son dönemde geçirilen omurga ya da beyin ameliyatı
Şiddetli böbrek hastalıkları
Hamilelik (risk fayda oranına göre değerlendirilir)
İleri yaş (komplikasyon riski artar)
TROMBOLİTİK TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Trombolitik tedavi, hastalığın türüne ve pıhtının bulunduğu yere göre farklı şekillerde uygulanabilir. Başlıca yöntemler şunlardır:
1. SİSTEMİK TROMBOLİZ (IV YOLUYLA)
İlaç, doğrudan damar yoluyla verilir. Genellikle kalp krizi, inme veya akciğer embolisi gibi acil durumlarda tercih edilir. Tedavi sırasında:
Kol damarına IV hat yerleştirilir.
Gerekirse lokal anestezi ve sakinleştirici uygulanır.
İlaç, tüm kan dolaşımına yayılarak pıhtıya ulaşır.
Uygulama yaklaşık 1 saat sürer.
2. KATETERLE YÖNLENDİRİLMİŞ TROMBOLİZ
Bu yöntemde, ince bir kateter doğrudan pıhtının bulunduğu damara yerleştirilir ve ilaç buradan verilir. Özellikle DVT ve PAD gibi durumlarda kullanılır. Kateterin ucundaki cihazla pıhtı parçalanabilir veya emme yöntemiyle alınabilir (mekanik trombektomi).
İlacın etkili olması birkaç saatten iki güne kadar sürebilir. Bu süre boyunca hastanede gözlem gerekebilir.
3. MEKANİK TROMBEKTOMİ
Bu yöntemde, özel bir cihaz yardımıyla pıhtı fiziksel olarak parçalanır ya da emilerek çıkarılır. Genellikle kateter yönlendirmeli trombolizle birlikte uygulanır. Özellikle büyük ve hayati tehlike oluşturan pıhtılarda tercih edilir.
TEDAVİ SONRASI NELER YAPILIR?
Tedavinin ardından doktorlar pıhtının tamamen temizlenip temizlenmediğini anlamak için görüntüleme testleri yapar. Bunlar şunlardır:
BT taraması
Venografi
Anjiyografi
Ekokardiyografi
TROMBOLİTİK TEDAVİNİN FAYDALARI
Trombolitik tedavi, özellikle ani ve ciddi pıhtı problemlerinde hayat kurtarıcı olabilir. Doğru zamanda uygulandığında:
Felç sonrası engellilik riskini azaltır
Kalp krizi sonrası kalp kası hasarını sınırlar
Akciğer embolisinde ölüm riskini düşürür
Damar tıkanıklıklarına bağlı uzuv kaybını önleyebilir
OLASI RİSKLER VE KOMPLİKASYONLAR
Trombolitik tedavinin bazı riskleri vardır. En ciddi risk iç kanamadır. Yaklaşık %5 oranında ciddi kanama, %1 oranında ise beyin kanaması görülebilir.
Diğer olası komplikasyonlar:
Burun, idrar ya da dışkıda kanama
ALERJİK REAKSİYON
Kateter giriş yerinde kanama veya morarma
Düşük tansiyon (hipotansiyon)
Pıhtının başka bir yere hareket etmesi
Böbrek hasarı (özellikle diyabetiklerde)
Anjiyoödem (şişmiş doku)
Ventriküler aritmi (kalp ritim bozukluğu)
NE ZAMAN DOKTORA BAŞVURMALISINIZ?
Trombolitik tedavi sonrası aşağıdaki durumlarda hemen bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız:
GÖĞÜS AĞRISI
Giriş yerinde sürekli kanama, kızarıklık veya şişlik
YÜKSEK ATEŞ
Artan baş ağrısı veya mide bulantısı
Kol veya bacakta uyuşma, karıncalanma
Giriş yerinde kötüleşen ağrı veya ısı artışı
TROMBOLİTİK TEDAVİ SONRASI HASTANEDE KALMAK GEREKİR Mİ?
Evet. Genellikle tedavi sonrası en az bir gün yoğun bakımda, toplamda ise 1-3 gün hastanede kalmanız gerekebilir. Bu süre içinde pıhtının çözülüp çözülmediği gözlemlenir.
TEDAVİ SÜRESİ NE KADAR SÜRER?
Uygulama süresi genellikle yaklaşık 1 saattir. Ancak ilacın etkisi tam olarak görülene kadar geçen süre 48 saate kadar çıkabilir.
TROMBOLİTİK TEDAVİ SONRASI TEKRAR PIHTI OLUŞUR MU?
Pıhtının nedenine bağlı olarak tekrar riski vardır. Bu nedenle çoğu hasta tedavi sonrasında kan sulandırıcı ilaçlar kullanmaya devam eder.
Trombolitik tedavi, doğru hastaya, doğru zamanda uygulandığında damar tıkanıklıklarının en etkili çözümlerinden biridir. Ancak riskleri nedeniyle uzman değerlendirmesi ve hastane koşullarında uygulanması şarttır. Erken müdahale, hastanın yaşam kalitesini artırır, kalıcı hasarı önleyebilir ve yaşam kurtarabilir.
