Bugün, Türkiye’yi yasa boğan 23 Ekim Van depreminin acı yıldönümündeyiz. Yürekleri yakan can kayıplarının yanı sıra, bu büyük felaket, Türkiye'nin sismik hareketliliğinin karmaşıklığını ve fay hatlarında biriken muazzam enerjiyi de gözler önüne serdi.
Sismologlar, ana şokun hemen ardından başlayan ve aylarca süren artçı sarsıntı dizilerini inceleyerek, bölgenin yeraltı mücadelesinin bilimsel dökümünü çıkardı.
ARTÇI ŞOK KASIRGASI: GÜNDE ORTALAMA 180 DEPREM
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) tarafından kaydedilen resmi verilere göre, 23 Ekim 2011 ana şokunun ardından geçen beş aylık süre boyunca, Van ve çevresinde büyüklükleri 1.5 ile 5.8 arasında değişen toplam 9.367 artçı deprem meydana geldi.
VAN’DA GÜNDE ORTALAMA 180 DEPREM
Bu rakam, sismik aktivitenin boyutlarını çarpıcı bir şekilde gösteriyor. Özellikle ilk ay içinde bölgede her gün ortalama 180 sarsıntı yaşanması, yer kabuğundaki gerilim boşalımının ne denli yoğun olduğunu kanıtlamıştı.
SİSMİK TOPARLANMANIN HIZI: OMORİ BAĞINTISI
Bilim dünyası, bu yoğun artçı dizisini analiz etmek için Omori Bağıntısı'nı kullanmış. Bu matematiksel model, artçı şok sayısının ana şoktan sonra zamanla hangi hızda azaldığını belirler ve bölgenin sismik toparlanma süresine dair ipuçları veriyor. Van depremi artçıları için yapılan hesaplamalarda, azalım oranını gösteren 'p' değerlerinin genellikle 1.04 ile 1.68 arasında olduğu tespit edilmişti. Bu değerler, bölgedeki fay mekanizmasının dinamiklerini ve gerilim transferinin kademeli olarak azalış hızını göstermekteydi.
FAY HATTININ GİZLİ MESAJI: DÜŞÜK 'B' DEĞERİ TEHLİKESİ
Van Depremi'ne dair en kritik akademik bulgulardan biri, fay hattındaki gerilme birikimini yansıtan 'b' değeri analizlerinden gelmişti. Gutenberg-Richter Bağıntısı ile incelenen 'b' değeri, bölgedeki küçük deprem sayısının büyük deprem sayısına oranını ifade eder. Akademik çalışmalar, 23 Ekim 2011 artçı şok verileriyle hesaplanan 'b' değerlerinin 0.91 ile 1.01 arasında değiştiğini ortaya koymuştu.
Ancak asıl çarpıcı olan, depremden önceki dönemde hesaplanan 'b' değerlerinin, artçı şoklarla hesaplanan değerlerden daha düşük olmasıydı. Sismolojik prensiplerde 'b' değerinin düşüklüğü, o bölgedeki fay hattında biriken gerilmenin ve stresin yüksek olduğu anlamına gelir. Bu bilimsel kanıt, Van Depremi'nin, uzun süredir sessiz kalan fay hattında biriken yüksek gerilimin kaçınılmaz bir sonucu olduğunu gözler önüne sermekteydi.
Bu türden detaylı artçı şok analizleri, sadece geçmişi aydınlatmakla kalmıyor; aynı zamanda fay hattı davranışlarının modellenmesi, gelecekteki deprem risklerinin daha hassas bir şekilde değerlendirilmesi ve erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi açısından da hayati birer veri kaynağı olarak bilim insanlarına ışık tutmaktadır. Van'ın sismik mücadelesi, bölgenin hâlâ aktif ve dikkatli izlenmesi gereken bir alan olduğunu bilimsel verilerle bir kez daha kanıtlamakta…
