Bağışıklık Sistemi ve İmmünoterapinin Rolü
Bağışıklık sistemi, vücudu zararlı mikroorganizmalardan korumakla görevli karmaşık bir savunma ağıdır. Dalak, timüs, kemik iliği, beyaz kan hücreleri ve proteinlerden oluşur. Bu sistem, vücuda yabancı olan her şeyi tanır ve ortadan kaldırmaya çalışır. Kanser hücreleri ise bazen bağışıklık sisteminden gizlenmeyi başarabilir. İşte immünoterapi bu noktada devreye girer ve bağışıklık sistemini yeniden kanserle savaşacak şekilde yönlendirir veya güçlendirir.
İmmünoterapi Nasıl Uygulanır?
İmmünoterapi farklı yollarla uygulanabilir:
· Damar yoluyla (intravenöz)
· Ağızdan hap veya kapsül şeklinde
· Cilt üzerine krem olarak (topikal)
· Laboratuvar ortamında hazırlanan bağışıklık hücrelerinin vücuda geri verilmesiyle (örneğin CAR-T terapisi)
Tedavi sıklığı ve süresi hastanın genel durumu, kanserin türü ve verilen yanıta göre değişir.
İMMÜNOTERAPİ TÜRLERİ
İmmünoterapinin farklı türleri bulunur ve her biri bağışıklık sistemini farklı şekillerde etkileyerek kansere karşı savunma oluşturur:
1. Monoklonal Antikorlar (mAb’ler)
Laboratuvarda üretilen bu antikorlar, kanser hücrelerinin yüzeyindeki belirli proteinleri tanıyarak doğrudan bağlanır. Böylece bağışıklık sistemini harekete geçirir ve kanser hücresine saldırmasını sağlar.
2. Kontrol Noktası İnhibitörleri
Bazı kanser hücreleri, bağışıklık hücrelerinin "dur" sinyali almasını sağlar. Bu ilaçlar bu sinyalleri engeller ve T hücrelerinin yeniden aktif hale gelerek kanser hücrelerine saldırmasına olanak tanır.
3. Kanser Aşıları
Tıpkı bulaşıcı hastalıklara karşı geliştirilen aşılar gibi, kanser aşıları da bağışıklık sistemini belirli kanser hücrelerini tanıyıp yok etmeye teşvik eder.
4. Sitokinler
Sitokinler, bağışıklık sisteminin düzenlenmesinde rol oynayan proteinlerdir. İnterferon ve interlökin gibi yapay olarak üretilen sitokinler, bazı kanserlerin tedavisinde bağışıklık tepkisini artırmak için kullanılır.
5. CAR-T Hücre Tedavisi
Hastanın kendi T hücreleri genetik olarak değiştirilir ve kanser hücrelerini tanıyıp yok edecek şekilde programlanır. Özellikle bazı lösemi ve lenfoma türlerinde etkili bir tedavi olarak kullanılır.
İMMÜNOTERAPİNİN KANSER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Bazı kanser hücreleri, bağışıklık sisteminden saklanarak hayatta kalır ve yayılır. İmmünoterapi ise bu durumu tersine çevirir. Bağışıklık sistemini güçlendirerek veya kansere özgü hedefler oluşturarak şu yollarla etkili olabilir:
· Kanserin bağışıklık sistemi tarafından tanınmasını kolaylaştırır.
· Bağışıklık sisteminin kansere saldırmasını teşvik eder.
· Kanser hücrelerinin bağışıklık sisteminden kaçma yeteneğini azaltır.
· Kanser hücrelerine özgü moleküler belirteçlere saldırır.
İMMÜNOTERAPİ HANGİ KANSER TÜRLERİNDE KULLANILIR?
İmmünoterapi, birçok kanser türünün tedavisinde onaylanmıştır. Bunlar arasında:
· Melanom (cilt kanseri)
· Meme kanseri
· Mesane kanseri
· Serviks (rahim ağzı) kanseri
· Kolorektal (bağırsak) kanser
· Lenfoma yer alır.
Henüz her kanser türü için standart tedavi olmamakla birlikte, birçok vakada cerrahi, kemoterapi veya radyoterapi ile birlikte kombine şekilde uygulanmaktadır.
İMMÜNOTERAPİNİN YAN ETKİLERİ
Bağışıklık sisteminin aşırı aktive olması bazı yan etkilere yol açabilir. Bunlar genellikle hafif olsa da, bazı hastalarda daha ciddi sorunlara neden olabilir:
· Grip benzeri belirtiler: Ateş, titreme, kas ağrısı
· Sindirim sistemi problemleri: İshal, bulantı, iştahsızlık
· Cilt reaksiyonları: Kaşıntı, döküntü
· Yorgunluk: Enerji düşüklüğü, halsizlik
· Solunum sorunları: Öksürük, nefes darlığı
· Otoimmün reaksiyonlar: Bağışıklık sistemi sağlıklı dokulara saldırabilir
· Alerjik reaksiyonlar: Nadir durumlarda ciddi alerjiler
· Hamilelikte risk: Bazı ilaçlar doğum kusurlarına neden olabilir
Yan etkiler, kullanılan ilaca, dozajına ve uygulama şekline bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.
İMMÜNOTERAPİ NE KADAR SÜRE UYGULANIR?
Tedavi süresi kişiye göre değişmekle birlikte, bazı immünoterapiler (özellikle kontrol noktası inhibitörleri) genellikle 2 yıla kadar sürebilir. Tedavi süreci kanserin türü, ilerleme durumu ve bağışıklık sisteminin verdiği yanıta göre şekillendirilir.
İMMÜNOTERAPİ VE KEMOTERAPİ ARASINDAKİ FARK
· Kemoterapi, doğrudan kanser hücrelerini hedef alır ve genellikle hızla çoğalan hücreleri yok eder.
· İmmünoterapi ise bağışıklık sistemini güçlendirerek, kanseri dolaylı yoldan hedef alır.
İmmünoterapi genellikle daha hedefe yönelik çalıştığı için, yan etkileri kemoterapiye göre bazı hastalarda daha hafif olabilir.
İMMÜNOTERAPİ HANGİ EVRELERDE KULLANILIR?
İmmünoterapi, genellikle evre 3 ve evre 4 gibi ileri evre kanserlerde uygulanır. Ancak her hasta için uygun olup olmadığı, kanser türü ve kişinin genel sağlık durumu gibi faktörlere bağlıdır.
