VOLKANİK BİR MİRAS: GÖL NASIL OLUŞTU?
Van Gölü, yaklaşık 600 bin yıl önce meydana gelen Nemrut Dağı'nın patlamasıyla oluştu. Patlamanın ardından lavlar, Muş Ovası ile Van Ovası arasındaki su akışını engelledi ve bölgede devasa bir göl oluştu. Bu olayla birlikte Van Gölü, volkanik set gölü olarak jeolojik literatürde yerini aldı.
SUYU NEDEN TUZLU VE SODALI?
Göl, kapalı havza olması nedeniyle dışa akışı olmayan bir yapıdadır. Bu durum, göl suyunun zamanla buharlaşmasıyla birlikte sodyum karbonat (soda) ve tuz oranının artmasına neden olur. Bugün Van Gölü’nün tuzluluk oranı %2,6’ya kadar ulaşırken, pH değeri de oldukça yüksek: 9.8. Bu nedenle göl, kış aylarında bile donmaz.
EKOSİSTEM: SINIRLI AMA EŞSİZ
Tuzlu ve sodalı yapısı nedeniyle Van Gölü’nde yaşam çeşitliliği sınırlı. Göldeki başlıca canlı türleri:
İnci kefali (Chalcalburnus tarichi): Gölün en bilinen ve ekonomik değeri olan balığı.
Yeni keşfedilen sarı-siyah benekli bir tür: 2018’de keşfedilen bu balıkla ilgili çalışmalar sürüyor.
Ayrıca gölde 103 fitoplankton ve 36 zooplankton türü tespit edildi.
DERİNLİK VE YÜKSEKLİK
Van Gölü’nün ortalama derinliği 171 metre, en derin noktası ise 451 metre. Deniz seviyesinden yüksekliği ortalama 1.646 metre olan göl, bu özelliğiyle de eşsiz bir doğal konuma sahiptir.
GÖL ADALARI VE TARİHİ DEĞERLER
Van Gölü’nde dört önemli ada bulunur:
Akdamar
Adır
Çarpanak
Kuş Adası
Bu adalar tarihi ve kültürel miras açısından oldukça değerlidir. Özellikle Akdamar Adası’nda bulunan ve 10. yüzyılda inşa edilen Kutsal Haç Kilisesi, Ermeni taş işçiliğinin en güzel örneklerinden biri olarak kabul edilir. Adalar, 1990 yılında arkeolojik sit alanı ilan edilmiştir.
VAN GÖLÜ CANAVARI: EFSANE Mİ GERÇEK Mİ?
Yıllardır süregelen bir diğer tartışma ise Van Gölü Canavarı. İlk kez 1889’da bir gazetede yer alan bu efsane, zamanla birçok kişi tarafından desteklense de, bilimsel araştırmalar canavarın varlığına dair hiçbir kanıt ortaya koyamadı. Bu efsane, bölgeye turist çekme amacıyla kullanılsa da kültürel bir hikâye olarak halk arasında yaşamaya devam ediyor.
KURAKLIK VE SEVİYE DEĞİŞİMİ
Van Gölü, iklim değişikliği ve yağış rejimine bağlı olarak su seviyesi zamanla değişiyor. Göl, 1963’te en düşük seviyesini (1646,6 m), 1996’da ise en yüksek seviyesini (1650,55 m) gördü. Göl su seviyesi ortalama 1648 metre civarındadır. Bu fark, kıyı yerleşimleri ve tarım alanları üzerinde ciddi etkiler yaratabiliyor.
EKONOMİK POTANSİYEL: URANYUM YATAĞI
2015 yılında yapılan araştırmalarda Van Gölü’nün derinliklerinde 50 tonluk uranyum rezervi tespit edildi. Bu rezervin ekonomik değeri yaklaşık 7,5 milyar dolar olarak hesaplanıyor. Ancak bu kaynak henüz işletilmiyor.
COĞRAFİ ÖZELLİKLER
Van Gölü’nün çevresi yaklaşık 430 km. Bu uzunluğun 245 kilometresi Bitlis, kalanı ise Van ili sınırları içindedir. Göl, Doğu Toroslar ve Aladağlar arasında yer alır. Kuzeybatısında Süphan Dağı, batısında Nemrut Dağı gibi sönmüş volkanlar yer almaktadır.
DEMİRYOLU BAĞLANTISI VE ULUSLARARASI ULAŞIM
Van Gölü, İstanbul-Tahran demiryolu hattı üzerinde yer alır. Göl üzerinden feribotlarla İran bağlantılı yük ve yolcu taşımacılığı yapılmaktadır.
GELECEK TEHLİKESİ: DİCLE’YE DÖKÜLME RİSKİ
Bazı bilimsel çalışmalara göre, Doğu Toroslar’daki erozyonun artması durumunda Van Gölü’nün doğal seti aşınabilir ve suları Dicle Nehri’ne dökülebilir. Bu da gölün küçülmesi hatta tamamen kuruması anlamına gelebilir.
ÖZETLE VAN GÖLÜ:
Türkiye’nin en büyük gölü,
Dünyanın en büyük 15. gölü,
Dünyanın en büyük sodalı gölü,
Sadece iki balık türüne ev sahipliği yapan özel bir ekosistem,
Binlerce yıllık tarihi barındıran adalar ve efsanelerle dolu bir doğa harikası.
