VAN OLAY – Türkiye'nin en büyük, dünyanın ise en büyük sodalı gölü olan Van Gölü, sadece coğrafi bir miras değil, aynı zamanda 600 bin yıllık jeolojik sırların da koruyucusu.
Volkanik bir patlama sonucu oluşup, sularının tuzlu ve sodalı olması sayesinde kışın dahi donmayarak adeta kendi kimliğini yaratan bu eşsiz su kütlesi, son dönemde bilim insanlarının endişe verici bir uyarısıyla gündemde.
Doğu Toros Dağları'ndaki artan erozyonun, gölün kapalı havza özelliğini bozabileceği ve suların tarihsel akışı tersine çevirerek Dicle Nehri'ne dökülme tehlikesi yarattığı bildiriliyor.
Bu durum, gölün sadece varlığını değil, içindeki gizemli biyolojik türleri ve altında yatan 7,5 milyar dolarlık uranyum rezervi gibi devasa sırları da tehdit ediyor.
VAN GÖLÜ’NÜN KAPALI KAPILARI: SULAR NEREYE AKIYOR?
Van ve Bitlis illeri sınırlarında yer alan Van Gölü, sadece yüzölçümüyle değil, jeolojik oluşumuyla da tam bir doğa harikası. Yaklaşık 600 bin yıl önce, Nemrut Volkanı'ndan akan lavların Van Çukuru ile Muş Çukuru arasındaki su akışını kapatması sonucu biriken sularla oluştu. Bu nedenle göl, tarih boyunca dışarıya akışı olmayan, yani kapalı bir havza özelliği taşıdı.
Bu kapalı yapı, göl sularının kendine has kimyasal özellikler kazanmasına neden oldu. Su, deniz ekosistemlerinden farklı olarak tuzlu ve aşırı sodalı bir yapıya sahip. Yüksek rakıma ve bölgedeki sert kışlara rağmen gölün donmamasının temel sırrı da bu kimyasal yapıda gizli: Göl suyunun pH değeri 9,8’e kadar ulaşıyor ve bu durum, suyun donma noktasını düşürüyor.
GÖLÜN GELECEĞİ TEHLİKEDE: DİCLE TEHDİDİ KAPIDA
Günümüz jeolojik çalışmaları, 600 bin yıllık bu kapalı sistemin geleceği için ciddi bir tehlike sinyali veriyor. Bilim insanlarının son araştırmalarına göre, Doğu Toros Dağları'nın yoğun erozyona uğraması, Van Gölü'nün kapalı havza özelliğini bozabilecek potansiyel taşıyor.
Uzmanlar, erozyonun devam etmesi durumunda göl sularının kademeli olarak setin aşıldığı noktalardan Dicle Nehri'ne dökülmeye başlayabileceğini öngörüyor. Eğer bu jeolojik süreç hızlanırsa, Türkiye'nin en büyük su kütlesi zamanla küçülme ve hatta kuruma riskiyle karşı karşıya kalabilir. Bu durum, sadece bölgenin ekolojik dengesini değil, Van'ın tarihini, biyolojik çeşitliliğini ve iklimini de geri dönülmez şekilde değiştirebilir.
SODALI SULARIN GİZLEDİĞİ DEĞERLER: URANYUM VE YENİ TÜRLER
Van Gölü, barındırdığı sırlar ve potansiyel zenginliklerle de merak konusu. Yüzeyi 3.713 km² olan bu devasa göl, sınırlı bir biyolojik çeşitliliğe sahip olsa da kendine özgü yaşam formlarına ev sahipliği yapıyor:
İnci Kefalı: Gölde yaşayabilen tek balık türü olan inci kefalı, gölün tuzlu-sodalı sularına uyum sağlamış ender bir türdür ve her yıl büyük bir göç sergiler.
Yeni Balık Türü: 2018 yılında, gölün mikrobiyalitleri içinde siyah benekli sarı bir balık türü daha tespit edildi ve araştırmalar hala devam ediyor.
Uranyum Rezervi: 2015 yılında yapılan araştırmalar, gölün derinliklerinde yaklaşık 7,5 milyar dolar piyasa değerine sahip 50 tonluk uranyum rezervi bulunduğunu ortaya çıkardı. Bu büyük doğal kaynak, Van Gölü'nün jeolojik önemini bir kez daha kanıtlıyor.
EFSANE Mİ, GERÇEK Mİ? VAN GÖLÜ CANAVARI SÖYLENTİSİ
Van Gölü, sadece bilimsel gerçeklerle değil, aynı zamanda yöre halkı arasında dilden dile dolaşan "Canavar" söylentisiyle de ünlüdür. Söylentinin bölgeye turist çekmek amacıyla çıkarıldığı düşünülse de, resmi kurumlarca dahi bilimsel araştırma ekipleri gönderilmiş olması, efsanenin kamuoyundaki etkisini gösteriyor.
Söylentilere göre, 15 metre uzunluğunda, koyu renkli, sırtında sivri çıkıntıları olan bu efsanevi varlık, bölgeye gizemli bir hava katmaya devam ediyor. Gölün derinliğinin 451 metreyi aşması da bu efsanenin yaşama alanının büyüklüğünü kanıtlar nitelikte.
Van Gölü'nün hem jeolojik bir tehditle karşı karşıya olması hem de barındırdığı doğal zenginlikler ve efsaneler, bu eşsiz coğrafi yapıyı Türkiye'nin en gizemli ve korunması gereken değerlerinden biri haline getiriyor.
