Özellikle hemoglobin üretiminde görevli olan demirin azalması, kandaki oksijen taşıma kapasitesini düşürür. Bu durum, zamanla yorgunluk, soluk cilt, nefes darlığı gibi belirtilerle kendini gösteren demir eksikliği anemisine yol açabilir.
DEMİR EKSİKLİĞİ KİMLERDE DAHA SIK GÖRÜLÜR?
Bazı kişiler demir eksikliği açısından daha yüksek risk altındadır:
Hamile veya emziren kadınlar
Bebekler (özellikle 6-24 ay arası)
Ergenlik çağındaki çocuklar
Vejetaryen/vegan bireyler
Sık kan bağışı yapanlar
65 yaş ve üzeri bireyler
Kronik hastalık veya sindirim bozukluğu olanlar
DEMİR EKSİKLİĞİ NEDEN OLUR?
Demir eksikliği, genellikle vücudun ihtiyaç duyduğu miktarda demirin alınmaması veya emilememesi durumunda ortaya çıkar. Yaygın nedenler:
Yetersiz demir alımı: Beslenmede demir içeren gıdaların az yer alması
Kan kaybı: Adet dönemi, doğum, ameliyat, iç kanamalar
Gebelik: Artan demir ihtiyacına karşılık yeterli alım olmaması
Demir emilimini engelleyen durumlar: Bağırsak parazitleri, çölyak hastalığı, yoğun çay/kahve tüketimi
Hızlı büyüme dönemleri: Ergenlik gibi dönemlerde demir ihtiyacı artar
DEMİR EKSİKLİĞİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Vücuttaki demir seviyesi düştükçe aşağıdaki semptomlar ortaya çıkabilir:
Sürekli yorgunluk, halsizlik
Nefes darlığı, çabuk yorulma
Ciltte solgunluk
Kalp çarpıntısı, göğüs ağrısı
Baş dönmesi, baş ağrısı
Ağız kenarında çatlaklar, dilde hassasiyet
El ve ayaklarda soğukluk, üşüme
Saç dökülmesi, tırnak kırılması
Dikkat dağınıklığı, odaklanma sorunu
Ruh hali değişiklikleri, depresyon
Uyku problemleri, sabahları yorgun uyanma
Kulak çınlaması
İleri seviyede: Kalp yetmezliği, sinir sistemi bozuklukları ve bağışıklık sisteminin zayıflaması görülebilir.
DEMİR EKSİKLİĞİ NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Demir eksikliği tanısı için genellikle şu testler yapılır:
Tam kan sayımı (CBC)
Hemoglobin ve hematokrit düzeyleri
Ferritin testi (vücuttaki demir deposu)
Demir bağlama kapasitesi
Retikülosit sayısı
Gerekli görülürse: Endoskopi, kolonoskopi gibi ileri tetkikler
DEMİR EKSİKLİĞİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Demir eksikliği tedavisinde amaç, eksik demiri yerine koymak ve altta yatan nedeni ortadan kaldırmaktır.
1. DEMİR TAKVİYELERİ
Doktor önerisiyle kullanılan demir ilaçları eksikliği gidermede etkilidir.
Genellikle aç karna alınması önerilir.
Süt, çay, kahve ile birlikte tüketilmemelidir, çünkü demir emilimini engeller.
2. BESLENME DÜZENLEMESİ
Demir yönünden zengin gıdaların tüketilmesi şarttır.
C vitamini içeren besinlerle birlikte alındığında demir emilimi artar (örneğin limonlu salata veya portakal suyu ile birlikte et yemekleri).
DEMİR İÇERİĞİ YÜKSEK BESİNLER
Hayvansal Kaynaklı
Kırmızı et (özellikle ciğer)
Sakatatlar
Tavuk ve hindi eti
Balık ve deniz ürünleri
Yumurta
Bitkisel Kaynaklı
Ispanak, pazı gibi yeşil yapraklı sebzeler
Nohut, mercimek, fasulye gibi baklagiller
Susam, tahin, kabak çekirdeği, kaju
Kuru kayısı, kuru üzüm, incir
Yulaf, tam tahıllar
Kekik, kimyon, zencefil gibi baharatlar
C vitamini içeren meyveler (portakal, çilek, greyfurt)
DEMİR EKSİKLİĞİNİ ÖNLEMEK İÇİN ÖNERİLER
Dengeli ve düzenli beslenin
Kahve ve çayı öğünlerden en az 1-2 saat sonra için
Demir emilimini artırmak için C vitamini tüketimini artırın
Gerekiyorsa düzenli kan tahlilleriyle demir seviyenizi kontrol ettirin
Demir takviyelerini doktor kontrolü olmadan kullanmayın
Demir eksikliği, basit gibi görünse de hayat kalitesini ciddi anlamda etkileyen bir durumdur. Erken teşhis ve doğru tedavi ile bu sorunun önüne geçilebilir. Yorgunluk, soluk cilt, baş dönmesi gibi belirtileriniz varsa mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurarak demir düzeylerinizi kontrol ettirin.
